گلوگاه؛ سوغات، مکان‌های دیدنی و هر آنچه باید بدانید!

در شمال ایران، تنها ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان نیست که می‌درخشد؛ این پهنه پر از مقصدهای جذاب است و میان آن‌ها، شهر گلوگاه با پیشینه تاریخی، دیدنی‌های طبیعی و فرهنگ زنده‌اش حسابی به چشم می‌آید. اگر می‌پرسید گلوگاه کجاست، کافی‌ست شرق مازندران را کنار مرز استان‌های گلستان و سمنان دنبال کنید. در این مطلب، نگاهی جمع‌وجور اما کامل به تاریخچه، آیین‌ها، گویش‌ها، سوغات و دیگر نکته‌های کاربردی این شهر داریم.

گلوگاه کجاست؟

این شهر در شرقی‌ترین بخش استان مازندران، همسایه گلستان و سمنان است و از سمت شمال به پهنه خلیج میانکاله می‌رسد.

بر پایه سرشماری ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان گلوگاه ۲۱٬۳۵۲ نفر ثبت شده است.

در فرهنگ لغت، «گلوگاه» به معنی گذرگاه باریک و مجرای عبور آمده است؛ مسیری که دسترسی به نقاط دیگر را ممکن می‌کند. در منابع صفوی و قاجار نیز این منطقه مرز میان مازندران و استرآباد معرفی شده. همچنین گزارش‌ها از وجود خندق عمیقی به نام جرکُلباد در شرق شهر حکایت دارد که در روزگار صفویان، گذرگاهی کنترل‌شونده روی آن تعبیه شده بود؛ ارتباط نام «گلوگاه» با همین کارکرد عبوری بی‌راه نیست.

دیدنی‌های گلوگاه

در گلوگاه، هم آثار تاریخی پیدا می‌کنید و هم طبیعت خوش‌منظره. چند نمونه از مهم‌ترین جاها:

گورستان سفید

این گورستان کهن با قدمتی نزدیک به ۱۲۰۰ سال، در کیلومتر ۳۹ گلوگاه جای دارد و در فهرست آثار ملی ثبت شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد وجود مقدار زیاد آهک در خاکِ محل، رنگ سفیدپوش به آن داده و نامگذاری را شکل داده است. همین ویژگی آهکی باعث می‌شود فرآیند تجزیه اجساد کندتر رخ دهد.

پارک جنگلی توسکا چشمه

ویدیو از صفحه: Hmr1364@

پارک جنگلی توسکا چشمه در حاشیه کوه و جنگل، آب‌وهوایی ییلاقی و دلپذیر دارد. وجود یخچال‌های طبیعی، چشمه‌ای قدیمی و خنکای تابستانه از مهم‌ترین جذابیت‌های این ناحیه است.

تپه تاریخی گراودین

گراودین یادگاری ارزشمند از ادوار آهن دو و سه است که در شمال گلوگاه قرار دارد و به‌عنوان اثر ملی ثبت شده است.

روستای آغوزدره

روستای خوش‌آب‌وهوای آغوزدره پر از چشم‌اندازهای تماشایی است؛ از شمال به جنگل‌های انزان بندرگز، از جنوب به نکارود و اندرات، از شرق به چین‌پاچ و از غرب به وزوار می‌رسد.

چه فصلی برای سفر بهتر است؟

اقلیم گلوگاه معتدلِ مازندرانی است. بهار و تابستان زمان‌های محبوب‌تری برای سفرند؛ با این حال، دوستداران رنگ‌های پاییز و برف زمستان هم این دو فصل را از دست نمی‌دهند.

امکانات اقامتی در گلوگاه

برای ماندن، انتخاب کم ندارید؛ از هتل و مهمانپذیر تا ویلاهای متنوع که پاسخگوی سفرهای کوتاه و اقامت‌های طولانی‌تر هستند.

گذشته و پیدایش گلوگاه

پس از اسلام، ناحیه‌ای به نام کبودجامه (نامیه) در مازندران وجود داشت که بعد از تمیشه، از شهرهای مهم قرن هشتم هجری به‌شمار می‌آمد. این شهر بعدها به دست مغول ویران شد و در همان حوالی، گلوگاه پدید آمد. بر پایه یافته‌های باستان‌شناسی، خرابه‌ها، سکه‌ها و دیگر شواهد، جایگاه کبودجامه به حدود سال ۱۸۳۸ میلادی نسبت داده شده است. دلایل مؤید این فرضیه عبارتند از:

• قرارگیری تپه تاریخی گراودین در شمال‌غربی گلوگاه؛
• وجود خندق کلباد در شرق شهر؛
• بقایای جاده شاه‌عباسی در جنوب؛
• منطقه شورچال با خانه‌هایی متعلق به قرون نخستین هجری و آثار تاریخی نهفته در تپه‌هایش.

رویدادی مهم نیز در این شهر رخ داده است: شکست آقامحمدخان قاجار از کریم‌خان زند که به استقرار سلسله زندیه انجامید. پس از درگذشت کریم‌خان، آقامحمدخان با بازپس‌گیری مناطق، در سال ۱۷۸۵ میلادی در پای تپه گراودین، رسمأ دولت قاجار را بنیاد نهاد.

در دوره پهلوی، عبور راه‌آهن سراسری از گلوگاه پیوندهای حمل‌ونقلی شهر با پایتخت و شهرهای پیرامون را پررنگ‌تر کرد.

فرهنگ و آیین‌ها

مردم گلوگاه دنباله‌رو فرهنگ تبری و مازندرانی‌اند و «نوروزخوانی» یکی از آیین‌های مهمشان است. در نیمه نخست اسفند، گروهی گرد می‌آیند؛ یکی شعر می‌خواند، دیگری ساز می‌نوازد و «کوله‌کش» درِ خانه‌ها را می‌زند و ترانه‌ای مازندرانی را زمزمه می‌کند:

باد بهارون بیمو
نوروز سلطون بیمو
مژده هادین به دوستون
گل به گلستون بیمو

آیین‌هایی چون تیرماه سیزده، چله‌شو، آفتاب‌خواهی، باران‌خواهی، ۲۶ عید ماه تبری، نوروزبل و تیرگان نیز در این منطقه برگزار می‌شود.

اقوام و زبان‌های رایج

ساکنان بومی از تبار تبری‌اند و ریشه‌شان به قوم تپورِ ایرانی‌نژاد در روزگار باستان می‌رسد؛ مردمانی که در تبرستان، میان البرز و دریای مازندران می‌زیستند.

زبان غالب، مازندرانی است؛ اما به‌دلیل مهاجرت ایل ترک‌زبان عمرانلو، ترکی نیز در کنارش رایج است. در مجموع، سه زبان مازندرانی، ترکی آذربایجانی و فارسی در شهر شنیده می‌شود.

غذاهای محلی گلوگاه

از نان‌های محلی و آش «چهل‌گیاه» تا غذای مشهور «اکبرجوجه» که نخستین‌بار توسط علی‌اکبر قبادی آماده شد و نامش را از او گرفت؛ سفره گلوگاه پر از مزه‌های آشنا و خاص است.

سوغات محبوب گلوگاه

انجیر، سوغات شاخص گلوگاه است؛ باغ‌های گسترده و پیشه باغداری، این میوه را به نماد شهر بدل کرده. هر سال جشنواره انجیر برگزار می‌شود و دوستداران مزه تر و خشک آن را گرد هم می‌آورد.

از صنایع دستی نیز می‌توان به گلیم، معرق و منبت‌کاری اشاره کرد.

ورزش‌های بومی و پرطرفدار

علاقه به کُشتی در گلوگاه جدی است؛ مخصوصاً «لوچو» و «کشتی با شال». در ادامه، معرفی کوتاه هر دو:

کُشتی لوچو

لوچو از ورزش‌های بومی مازندران و مادر کشتی آزاد دانسته می‌شود. هر سال در عید فطر برگزار می‌گردد و در مازندران به‌ویژه اطراف امامزاده حسن سوادکوه تماشاگران زیادی را جذب می‌کند.

کشتی با شال

در این نوع کشتی، شرکت‌کنندگان شالی به کمر می‌بندند. این رقابت در شهرهای مختلف مازندران مانند گلوگاه، بهشهر، بندرگز، کردکوی، گرگان و علی‌آباد کتول برگزار می‌شود.

راه‌های دسترسی و آدرس

گلوگاه در شرق مازندران قرار دارد و مسیرهای متعددی به آن می‌رسد:

مسافت گلوگاه تا ساری

میان ساری تا گلوگاه حدود ۷۴ کیلومتر راه است که با خودروی شخصی نزدیک به یک‌ونیم ساعت طول می‌کشد. مسیر از ساری به نکا، سپس بهشهر و در ادامه به گلوگاه می‌رسد.

فاصله گلوگاه تا گرگان

گرگان تا گلوگاه حدود ۶۰ کیلومتر فاصله دارد؛ معمولاً یک ساعت رانندگی.

گلوگاه تا تهران

گلوگاه در کیلومتر ۳۳۸ محور تهران واقع است و حدود ۶ ساعت رانندگی از پایتخت فاصله دارد. از تهران وارد جاده فیروزکوه شوید، پس از عبور از فیروزکوه و قائم‌شهر به ساری می‌رسید و از آنجا مسیر پیش‌گفته را تا گلوگاه ادامه دهید.

گلوگاه؛ ییلاقی خوش‌آب‌وهوا

دیدنی‌های طبیعی و آثار تاریخی مازندران آن‌قدر فراوان است که انتخاب را سخت می‌کند. «دستی بر ایران» شما را به تماشای گلوگاه، شهری تاریخی و خوش‌آب‌وهوا در شرق مازندران دعوت می‌کند؛ جایی که شاید کمتر در مسیر سفرها قرار گرفته باشد.

نقشه گلوگاه

در ادامه، جای دقیق گلوگاه را روی نقشه می‌بینید:

پرسش‌های متداول گلوگاه

سوال‌ها و جواب‌های زیر خلاصه‌ای مفید از اطلاعات این مطلب را پیش‌رو می‌گذارند. اگر پرسشی دارید یا نکته‌ای می‌خواهید اضافه کنید، در بخش دیدگاه‌ها بنویسید تا پاسخ دهیم.