مشهد، کلانشهری پرجاذبه در ایران، هر سال پذیرای مسافران بیشماری است. در پیرامون این شهر، روستاهایی با پیشینه و چشماندازهای دیدنی قرار گرفته که ارزش سر زدن دارند. یکی از آنها روستای چهار برج مشهد در دهستان طوس است؛ جایی که علاوه بر طبیعت دلانگیز، موزه شه لافتی مشهد را هم در دل خود جای داده است. این موزه خاص با نمایش مجموعهای از آثار تاریخی و فرهنگی، در شمار جاهای دیدنی مشهد قرار میگیرد و علاقهمندان فرهنگ و تاریخ را جذب میکند.
موزه شه لافتی مشهد از نقاط متمایز گردشگری این ناحیه است؛ هم بهخاطر معماری الهامگرفته از زورخانههای قدیم و هم به سبب گنجینه ارزشمندش. در اینجا با وجوه مختلفی از زیست سنتی، صنایع دستی و گذشته منطقه روبهرو میشوید. این مکان فقط یک جاذبه فرهنگی نیست؛ به نمادی از میراث تاریخی مشهد بدل شده است. اگر در سفر به مشهد دنبال تجربهای متفاوت هستید، بازدید از موزه شه لافتی را در فهرست برنامههایتان بگذارید.
نمایش
روایت شکلگیری موزه شه لافتی در مشهد
در گذشته، در بسیاری از شهرهای ایران زورخانههایی دایر بود که مردم در آن ورزش میکردند. رشتههای زورخانهای (باستانی/پهلوانی) در همین فضاها اجرا میشد. این آیینها در سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست یونسکو به ثبت رسیدهاند.
در زورخانه شخصی با عنوان مرشد حضور داشت که با نواختن ضرب و خواندن اشعار حماسیِ فردوسی، ضرباهنگ تمرین را شکل میداد. با گذر زمان، از رونق این ورزشها کاسته شد و پهلوانان پراکنده گشتند.
علیاکبر قاسمی، از پهلوانان نامآشنا، برای زنده نگهداشتن این سنتها کمر همت بست. او در شهرهای مختلف ایران به گردآوری ابزار و یادگارهای زورخانه پرداخت و علاوه بر سفرهای داخلی، به ۱۷ کشور نیز رفت تا با پهلوانان مهاجر دیدار کند و از آنان آثار مرتبط را به یادگار بگیرد.
سرانجام در سال ۱۳۶۸ خورشیدی، با همین گردآوردهها در مشهد موزهای برپا کرد. امروز این مجموعه با عنوان موزه شه لافتی مشهد برای پاسداشت آیینهای پهلوانی و شهلافتی فعال است.
مشخصههای معماری و فضای موزه شه لافتی
بنایی که موزه در آن قرار گرفته با الگوگیری از زورخانههای کهن ساخته شده و خصوصیات ویژهای دارد. این ساختمان در زمینی به مساحت ۲۰۰۰ متر مربع بنا شده است.
درب ورودی موزه عمداً کوتاهتر از قد معمول انسان طراحی شده تا بازدیدکننده ناخواسته با سر خم کرده وارد شود؛ نمادی از فروتنی پهلوانان که هنگام ورود به زورخانه به نشانه احترام سر فرود میآوردند.
نامهای حضرت علی (ع) و ابوالفضل در هنگام ورزش بر زبان ورزشکاران جاری بود و آنان برای این بزرگان حرمت ویژهای قائل بودند؛ چرا که امام نخست شیعیان را الگوی مروّت و جوانمردی میدانستند.
بر سردر ورودی موزه شه لافتی مشهد این بیت دیده میشود:
به وقت ورود، سرت به خضوع فرود آر
کاین خانهٔ ادب و خوی جوانمردان است
پس از عبور از ورودی، درون بنا دو بخش «زورخانه» و «عیارخانه» را میبینید که از هم جدا هستند. در ادامه هر یک را معرفی میکنیم:
بخش زورخانه: هسته اصلی موزه است و بخش عمده آثار در اینجا نگهداری میشود؛ از تصاویر و عکسها تا ابزار ورزش پهلوانان (مانند میل و کباده) و… . کنار زورخانه فضایی به نام «لنگری» قرار دارد که محل استراحت پهلوانان بوده است؛ جایی که در آن دمنوشهای گیاهی مانند اسطوخودوس و ختمی مینوشیدند.
در این بخش معمولاً ورزشهای باستانی اجرا میشود. پهلوانان برای ورود به گود و آغاز تمرین از مرشد رخصت میگیرند. جالب اینکه مرشد این زورخانه تا امروز (بهار ۱۴۰۲) همان پهلوان رستم، یعنی علیاکبر قاسمی است.
بخش عیارخانه: فضایی برای چلهنشینی پهلوانان و عیاران است؛ خلوتی چهلروزه برای عبادت و دعا که میان درویشان نیز رواج داشته است.
عیارخانه دارای هشت جایگاه است: دو جایگاه ویژه سادات علوی و رضوی، دو جایگاه برای مرشدان و چهار جایگاه برای پهلوانان آبادیها و روستاهای دیگر مانند دروازه خبوشان، طایران، رزان، مرو و نوچههای ایشان.
مطالعه بیشتر: آرامگاه فردوسی؛ تاریخچه، نقشه و تصاویر
این موزه را در برنامه بازدیدتان بگنجانید
موزه شه لافتی مشهد آیینهای باستانی و پهلوانی را پیش چشم مخاطب میگذارد و تجربهای متفاوت نسبت به موزههای معمولی رقم میزند؛ چون میتوانید اشیای مرتبط با فرهنگ پهلوانی را در کنار اجرای ورزش و آیینها در یک مکان تماشا کنید. همین ویژگی، گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را راهی اینجا میکند.
اگر با تورهای ایرانگردی یا بهصورت شخصی به مشهد میروید، بازدید از این موزه را از دست ندهید. موزه شه لافتی در ۳۰ کیلومتری مشهد و در روستای برج مشهد قرار دارد. «دستی بر ایران» پیشنهاد میکند هنگام سفر به مشهد، ضمن دیدار از این موزه، فهرست جاذبههای شهر را هم مرور کنید و سراغ دیگر بناهای تاریخی آن بروید.
سؤالات پرتکرار درباره موزه شه لافتی مشهد
برای دریافت پاسخ پرسشهای دیگر، از بخش دیدگاههای همین مطلب با ما در تماس باشید؛ در کوتاهترین زمان پاسخگو خواهیم بود.
موزه شه لافتی کجاست؟
موزه آیینهای پهلوانی مشهور به موزه شه لافتی مشهد، نزدیک آرامگاه فردوسی و در محله چهاربرج، بلوار شاهنامه، کوچه شاهنامه ۶۴ واقع شده است. موقعیت مکانی را در نقشه زیر میتوانید ببینید:
در موزه شه لافتی چه چیزهایی به نمایش گذاشته شدهاند؟
انواع ابزارهای زورخانه و ورزشهای باستانی و همچنین یادگارهایی که پهلوان رستم از پهلوانان نامدار گرد آورده، در معرض دید است؛ از جمله:
کباده، تخته، ترازو، زنگ ورزشی گود زورخانه، ضرب، ابزار کار پهلوانان قصاب مانند میل، کفش، ساطور و شاخشکن، میلهای پهلوان حاجیفخار کورهپز، کبادهٔ پهلوان حاجحسن لواسانی، تصاویر پهلوان مفرد اصفهانی، پهلوان رمضان آهنگر، پهلوان جاوید طوسی و پهلوان دامدار، لبادهٔ پهلوان توالی، پوشاک کهنهسواران شهر و… .
بازدید از موزه آیینهای پهلوانی مشهد برای چه افرادی جذاب است؟
علاقهمندان به ورزشهای باستانی و آیینهای ایرانی میتوانند در موزه شه لافتی تماشاگر ورزشکارانی باشند که در گود زورخانه مشغول ورزشاند. در بخش عیارخانه نیز اشیای عتیقه، لباسها و ابزار قدیمی پهلوانان در دیدرس بازدیدکنندگان قرار دارد.
