وقتی نام ایران در جهان باستان طنین‌انداز شد، نقطه‌ای بود که این قدرت را به تصویر کشید؛ تخت جمشید، میراثی که نه‌تنها نماد اقتدار هخامنشیان است، بلکه یادگاری از دوران طلایی معماری ایرانی به شمار می‌رود. این مجموعه باشکوه در سال ۱۹۷۹ به‌عنوان یکی از نخستین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و هنوز، پس از ۲۵۰۰ سال، جلوه‌ای از نبوغ، هنر و سیاست است.
ساخت تخت جمشید، با فرمان داریوش کبیر آغاز شد؛ طرحی که بر پایه احترام به کوه رحمت شکل گرفت و به کاخ‌هایی انجامید که نه‌فقط محل فرمانروایی، بلکه صحنه آیین‌ها و جشن‌های باستانی ایران بود. اگر می‌خواهید بدانید چگونه این سازه خشتی و سنگی که از جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود، به افسانه‌ای جهانی تبدیل شد و نقشه دقیق و تصاویر خیره‌کننده آن را ببینید، با این مطلب از دستی بر ایران همراه شوید.
تخت جمشید مرکز آیین‌های شاهانه بود؛ جایی که هخامنشیان قدرت سیاسی خود را با شکوه هنری درهم آمیختند.
-پیر برایان (Pierre Briant)
نمایش
تخت جمشید کجاست؟
بنای تخت جمشید در ۱۱ کیلومتری شمال شرقی شهر مرودشت استان فارس و ۷۰ کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد. موقعیت مکانی تخت جمشید را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
نقشه تخت جمشید و نحوه‌ی اداره‌ی آن
در بالا نقشه تخت جمشید به نمایش گذاشته شده است. در این نقشه، محل کلیه کاخ‌ها و سایر بناهای این سایت جهانی جانمایی شده است.
برای اداره تخت جمشید، هیئتی از افراد معتمد به‌عنوان اداره‌کننده‌ی تخت جمشید انتخاب شده‌اند. این افراد شامل اشخاص حقوقی نظیر استاندار فارس، رئیس و معاون وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، نماینده‌ی ارسنجان و پاسارگاد و مرودشت، فرماندار مرودشت، رئیس بانک اطلاعات جهانی تخت جمشید، شهردار مرودشت و برخی دیگر از افراد مطمئن هستند.
آنچه در این مطلب گفته شد، قطره‌ای است از دریا. ضروری است که در اولین فرصت، شکوه واقعی تخت جمشید را از نزدیک احساس کنید و از سایر جاذبه‌های گردشگری شیراز دیدن کنید. مطمئناً تجربیات شما از بازدید این میراث جهانی بشر، به‌یادماندنی خواهد بود.
ریشه نام تخت جمشید
همان‌طور که از نام تخت جمشید برمی‌آید، بنای آن برای یکی از پادشاهان اسطوره‌ای ایران به نام جمشید ساخته شده است. به همین دلیل، در فارسی معاصر آن را به نام تخت جمشید می‌خوانند که معنای دقیق آن قصر شاهی جمشید است. البته، این بنا به نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود. برای مثال، یکی از جهانگردان فرانسوی در چندین مرتبه سفر به ایران در دوره‌ی صفوی، بنای مزبور را چهل منار نامیده است.
این بنا پیش‌تر متعلق به ایالت پارس بوده است. به همین دلیل، در زمان ساخت عنوان «پارسَه» به‌معنای شهر پارسیان نام گرفته بود. یونانیان قدیم نیز به آن پرسپولیس می‌گفتند که طبق زبان یونانی، معنای «پارسه شهر» می‌دهد.
در دوره‌ی ساسانیان، بنای مزبور به نام سد ستون (صد ستون) شناخته می‌شد. این موضوع را از سنگ‌نوشته‌های شاهپور سکانشاه درمی‌یابیم که متعلق به دوره‌ی ساسانی است.
در شاهنامه‌ی فردوسی نیز از جمشید سخن به میان آمده و اورنگ یا تخت شاهی او به‌زیبایی توصیف شده است. طبق این توصیف، تخت شاهی او را صدها دیو به دوش می‌کشیدند.
گفتنی است بنای تخت جمشید کتیبه‌ای دارد که نام پارسه با خط میخی روی آن حک شده است. با‌این‌حال، پس از حمله‌ی اسکندر و بعدها با هجوم اعراب و کم‌رنگ‌شدن نام هخامنشیان، مردمان تصور می‌کردند که بنای مزبور همان اورنگ جمشیدی است که فردوسی بدان اشاره کرده بود. به همین دلیل، آن را تخت جمشید نامیدند. این بدان جهت بود که آن‌ها قادر به خواندن خط میخی روی کتیبه نبودند. بعدها، باستان‌شناسان با ترجمه‌ی این خط به نام اصلی آن یعنی پارسه پی بردند.
در دوره‌ی اسلامی نیز ایرانیان برای این بنای تاریخی احترام قائل بودند و به آن چهل‌منار و هزارستون می‌گفتند. مردمان این دوره چهل‌منار را به سلیمان نبی و جمشید نسبت می‌دادند.
از طرفی، این بنا در زبان غربی به‌صورت پِرسِه پِلیس شهرت داشت. این نام که شکل شاعرانه‌ی آن پرسپ‌تولیس (perseptolis) بود، لقبی برای الهه‌ی خرد، صنعت و جنگ یعنی آتنه محسوب می‌شد. معنای واژه نیز «ویران‌کننده‌ی شهرها» بود. این لقب را شاعر یونانی قرن پنجم پیش از میلاد، به نام آشیل، برای شهر پارسیان برگزیده بود.
