محوطه میراث جهانی بیستون، یکی از شگفت‌انگیزترین گنجینه‌های تاریخی ایران و از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه است؛ جایی که در دامنه‌ی کوه سترگ بیستون، نقش‌برجسته‌ها و سنگ‌نوشته‌های باستانی هزاران سال تاریخ را روایت می‌کنند. این محوطه نه‌تنها به‌خاطر ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو شهرت دارد، بلکه بازتابی از قدرت و شکوه تمدن‌های کهن مانند مادها، هخامنشیان و ساسانیان است.
در دل این محوطه، غار شکارچیان شواهدی از حضور انسان تا ۴۰ هزار سال پیش را آشکار کرده و حتی جاده‌ای باستانی، زمانی مسیر ارتباطی ایران و بین‌النهرین، از این دره می‌گذشت. بازدید از محوطه میراث جهانی بیستون سفری است به عمق تاریخ، جایی که هر سنگ آن داستانی از پادشاهان، نبردها و هنر ایرانی روایت می‌کند. با «دستی بر ایران» همراه شوید تا این شگفتی را بهتر بشناسیم.
چو آن مه بر فراز بیستون شد
تو گفتی مه به چرخ بیستون شد
-وحشی بافقی
نمایش
محوطه تاریخی بیستون کجاست؟
برای بازدید از این محوطه‌ی بی‌نظیر، کافی است از ماشین شخصی، قطار یا هر وسیله‌ی دیگر استفاده کرده و لوکیشن زیر را دنبال کنید:
نقش‌برجسته و کتیبه‌ی داریوش بزرگ در محوطه میراث جهانی بیستون
پس از مرگ کورش بزرگ، بنیان‌گذار امپراتوری پارسیان و سلسله‌ی هخامنشیان، وضعیتی بحرانی در امپراتوری پارسیان پدید آمد؛ چراکه کسی نمی‌دانست پسر او کیست تا بر تخت پادشاهی بنشیند. در چنان برهه‌ی حساسی، افرادی به‌دروغ مدعی شدند که کمبوجیه، پسر کورش‌اند.
زمانی که داریوش اول و دیگر بزرگان هخامنشی، متوجه توطئه‌های مدعیان شدند، تصمیم گرفتند اقدام آن‌ها را متوقف کنند، کشور را نجات دهند و نظم و قانون را به کشور بازگردانند. به همین دلیل، در دوره‌ای تقریباً دوساله، داریوش بزرگ (داریوش اول)، دروغگویان را سرکوب کرد و دستور داد حقیقت را روی کاغذهایی از پوست و تکه‌های سفال بنویسند تا در همه‌جا پخش شود. سپس، آن حقیقت را روی کتیبه‌ای بر کوه بیستون حکاکی کردند که امروزه بخشی از محوطه میراث جهانی بیستون است.
این کتیبه‌ی بزرگ که به‌دستور داریوش بزرگ، با خط میخی روی کوه بیستون حکاکی شده، بزرگ‌ترین سنگ‌نبشته‌ی جهان است. این کتیبه توضیح می‌دهد که هویت واقعی مدعیان دروغین چه بوده است، از کجا آمده بودند، وانمود می‌کردند چه کسانی هستند و چگونه دستگیر شدند. نقش‌برجسته‌ای نیز در آنجا وجود دارد که داستان را در یک صحنه نشان می‌دهد. در آن نقش‌برجسته، ۹ آشوبگر، به‌صورت ردیفی به یکدیگر غل‌و‌زنجیر شده‌اند و یک مغ یا همان عابد، به‌نام گوماتا (گئومات)، پایین پای داریوش ایستاده است.
رمزگشایی از کتیبه‌ی معروف در محوطه میراث جهانی بیستون، نقش بسیار زیادی در درک نوشتار به خط میخی و همچنین درک تمدن‌های قدیمی داشته است. در همین راستا، این کتیبه را می‌توان با «سنگ رزتا» در مصر مقایسه کرد.
دیگر بناهای تاریخی محوطه تاریخی بیستون
مهم‌ترین بناهای این منطقه و بقایای تاریخی آن عبارت‌اند از:
- غار شکارچیان: غاری به‌جا‌مانده از دوران نئاندرتال‌‌ها، یعنی از حدود ۴۰هزار سال پیش.
- آثار باقیمانده از مادها: دژی که قدمت آن به قرن هشتم یا هفتم پیش از میلاد بازمی‌گردد و در دامنه‌ی کوه نزدیک به کتیبه‌ی بیستون قرار دارد. همچنین، ایوانی متعلق به مادها که زیر نقش‌برجسته‌ی داریوش قرار دارد و به احتمال زیاد، تمثالی برای نیایش بوده است.
- آثار باقیمانده از هخامنشیان: «جاده‌ی شاهنشاهی» که در دوران داریوش بزرگ ساخته شد و از شوش تا سارد گسترش یافته بود و از محوطه میراث جهانی بیستون نیز عبور می‌کرد.
- آثار باقیمانده از سلوکیان: مجسمه‌ای از هرکول با موهای فر که جلوی درخت زیتون دراز کشیده است.
- آثار باقیمانده از پارتیان: این آثار شامل بقایای شهر پارت‌ها، نقش‌برجسته‌ی گودرز دوم، نقش‌برجسته‌ی مهرداد دوم، مکانی برای نیایش و نقش‌برجسته‌ی شاه بلاش می‌شود.
- آثار باقیمانده از ساسانیان: کاخ بیستون، که گفته می‌شود کاخ خسرو دوم بوده است، سنگ‌های حکاکی‌شده و «فرهادتراش»، ازجمله آثار آن دوران هستند. فرهادتراش، منطقه‌ای مستطیلی در پای کوه است که به‌شکل عمودی برش خورده و به احتمال زیاد می‌خواسته‌اند نقش‌برجسته‌هایی در آن شکل دهند؛ اما کامل نشده است.
- کاروانسرای ایلخانی: این بنا با سنگ، آجر و ملات شکل گرفته است. تاق‌ها و دیوارهای نیمه‌ساخته‌ی آن، در پایین شیب کوه و نزدیک به کتیبه و سایر آثار به چشم می‌خورد.
- آثار باقیمانده از صفویان: کاروانسرایی که هنوز در محوطه میراث جهانی بیستون پابرجاست و فاصله‌ی کمی با کتیبه دارد، به‌علاوه‌ی کتیبه‌ای از شیخ علی‌خان زنگنه که اهدایی است.
محوطه میراث جهانی بیستون از جاذبه های گردشگری بسیار دیدنی در غرب ایران است که بازدید از آن به همگان توصیه می‌شود.
