محوطه میراث جهانی بیستون؛ تاریخچه، نقشه، عکس

محوطه میراث جهانی بیستون یکی از درخشان‌ترین میراث‌های تاریخی ایران و از مهم‌ترین دیدنی‌های کرمانشاه است؛ دامنه‌ای از کوه سترگ بیستون که نقش‌برجسته‌ها و سنگ‌نبشته‌های کهن در آن، روایت‌گر سده‌ها تاریخ‌اند. ثبت این مجموعه در فهرست میراث جهانی یونسکو تنها بخشی از اهمیت آن است؛ بیستون آیینه‌ای از اقتدار و شکوه تمدن‌های کهن همچون مادها، هخامنشیان و ساسانیان به‌شمار می‌آید.
در دل این پهنه، غار شکارچیان ردّ حضور انسان را تا ۴۰ هزار سال پیش نشان می‌دهد و راهی باستانی که زمانی شریان ارتباطی ایران و بین‌النهرین بود، از دل این دره عبور می‌کرد. دیدار از محوطه میراث جهانی بیستون سفری است به متن تاریخ؛ جایی که هر سنگ از پادشاهان، نبردها و هنر ایرانی قصه می‌گوید. همراه «دستی بر ایران» بمانید تا این شگفتی را ژرف‌تر بشناسیم.

چو آن مه بر فراز بیستون شد

تو گفتی مه به چرخ بی‌ستون شد

-وحشی بافقی

بیستون تاریخی در کدام بخش واقع شده است؟

برای دیدن این مجموعهٔ کم‌نظیر، با خودروی شخصی، قطار یا هر وسیلهٔ حمل‌ونقل دیگری راهی شوید و لوکیشن زیر را دنبال کنید:

کتیبه و نقش‌برجستهٔ داریوش بزرگ در مجموعهٔ جهانی بیستون

پس از درگذشت کوروش بزرگ، بنیان‌گذار امپراتوری پارس و سلسلهٔ هخامنشی، امپراتوری دچار بحرانی جانشینی شد؛ زیرا روشن نبود ولیعهد حقیقی کیست. در آن آشوب، برخی مدعیان با ادعای دروغینِ فرزندخواندگی کمبوجیه، قصد تصاحب تخت داشتند.
هنگامی که داریوش اول و بزرگان هخامنشی به توطئهٔ مدعیان پی بردند، برای بازگرداندن نظم و قانون وارد عمل شدند. در فاصله‌ای نزدیک به دو سال، داریوش بزرگ شورشیان را فرونشاند و فرمان داد حقیقت ماجرا بر پوست‌نوشته‌ها و سفال‌نامه‌ها ثبت و در سراسر قلمرو منتشر شود. سپس همان روایت را بر سینهٔ کوه بیستون تراشیدند؛ کتیبه‌ای که امروز جزئی از محوطهٔ میراث جهانی بیستون است.
این سنگ‌نبشتهٔ سترگ که به فرمان داریوش و به خط میخی بر کوه نگاشته شد، بزرگ‌ترین کتیبهٔ جهان به‌شمار می‌رود. متن آن، هویت واقعی مدعیان، تبارشان، ادعاهای جعلی و شیوهٔ دستگیری آنان را بازگو می‌کند. در کنار متن، نقش‌برجسته‌ای نیز دیده می‌شود که ماجرا را در یک صحنه مجسم کرده است: ۹ یاغی به‌صورت صفی در زنجیرند و مغِ گئوماتا پایین پای داریوش ایستاده است.
خوانش این کتیبهٔ نام‌آور، نقشی کلیدی در فهم خطوط میخی و شناخت تمدن‌های باستانی داشته و آن را هم‌سنگ «سنگ رزتا»ی مصر دانسته‌اند.

سایر آثار و یادمان‌های تاریخی در پهنهٔ بیستون

مهم‌ترین آثار و بقایای برجای‌مانده در این ناحیه عبارت‌اند از:

• غار شکارچیان: پناهگاهی متعلق به دوران نئاندرتال‌ها؛ با قدمتی نزدیک به ۴۰ هزار سال.
• یادگارهای مادها: دژی که تاریخ آن به سدهٔ هشتم یا هفتم پیش از میلاد می‌رسد و در دامنهٔ کوه، نزدیک کتیبهٔ بیستون قرار دارد؛ همچنین ایوانی از دورهٔ ماد در زیر نقش‌برجستهٔ داریوش که به‌احتمال مکان نیایش بوده است.
• یافته‌های هخامنشی: «جادهٔ شاهنشاهی» ساختهٔ عصر داریوش که از شوش تا سارد امتداد داشت و از محوطهٔ بیستون نیز می‌گذشت.

• یادمان سلوکی: تندیس هرکول با گیسوان مجعد که رو به درخت زیتون، در حالت لم‌داده نقش شده است.

• یادگارهای پارتی: بقایای شهر اشکانی، نقش‌برجستهٔ گودرز دوم، نقش‌برجستهٔ مهرداد دوم، جایگاه نیایش و نقش‌برجستهٔ شاه بلاش.
• دورهٔ ساسانی: کاخ بیستون که به خسرو دوم نسبت داده می‌شود، سنگ‌های کنده‌نگاری‌شده و «فرهادتراش»؛ بریدگی عظیم مستطیل‌شکل در پای کوه که ظاهراً برای نقش‌آفرینی تازه آماده شده بود اما نیمه‌تمام رها شد.
• کاروانسرای ایلخانی: بنایی از سنگ، آجر و ملات با طاق‌ها و دیوارهای نیمه‌ساز که در پایین‌دست شیب کوه و نزدیک کتیبه‌ها دیده می‌شود.

• یادگارهای صفوی: کاروانسرایی پابرجا در نزدیکی کتیبهٔ داریوش و نیز کتیبهٔ اهدایی شیخ علی‌خان زنگنه.

محوطهٔ میراث جهانی بیستون، از جاذبه‌های تماشایی غرب ایران است و دیدنش به همهٔ مشتاقان فرهنگ و تاریخ پیشنهاد می‌شود.

ویدئو از بیستون کرمانشاه

منبع: صفحه اینستاگرامی amin.karimi70@